مسجد سلطان احمد را باید یک بنای باشکوه در میان جاهای دیدنی استانبول به شمار آورد. این مسجد که جایی زیبا در بین جاذبه های دیدنی استانبول است، به علت تزیین با کاشی‌های آبی به مسجد آبی هم مشهور است. مسجد آبی با قدمتی ۴۰۰ ساله، یکی دیگر از بناهای باشکوه استانبول است که نزدیک ایاصوفیا قرار دارد.
مسجد سلطان احمد، یکی از مشهورترین جاهای دیدنی استانبول است که به علت وجود کاشی‌های آبی رنگ در طراحی داخلی به «مسجد آبی» نیز شهرت دارد. این مسجد با معماری جذاب و خیره‌کننده در قلب تاریخی شهر و در نزدیکی دیگر جاذبه‌های تاریخی واقع شده است و بازدید از آن به‌شدت توصیه می‌شود. مسجد سلطان احمد کماکان کاربری خود را حفظ کرده و روزانه میزبان نمازگزاران و مسلمانان بسیاری علاوه بر گردشگران است. مسجد سلطان احمد از زیباترین مساجد جهان به شمار می‌آید و اولین مسجدی است که با ۶ مناره در ترکیه ساخته شد. سالانه میلیون‌ها نفر از این مسجد دیدن می‌کنند؛ مسجدی با قدمت بیش از ۴۰۰ سال که بنای آن دست‌نخورده باقی مانده است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را به حیاط و شبستان مسجد آبی ببریم و شما را غرق در شیشه‌های رنگی پنجره‌ها و کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر کنیم.
مسجد سلطان احمد کجاست؟
مسجد سلطان احمد در منطقه سلطان احمد، قلب تاریخی شهر استانبول قرار دارد؛ منطقه‌ای که در گذشته پایتخت امپراتوری‌های روم شرقی و عثمانی بوده و در یک شبه‌جزیره بر فراز تنگه بسفر تا آسیا واقع شده است. این مسجد که با نام مسجد آبی نیز مشهور است، درست روبه‌روی ایاصوفیه در مرکز شهر قرار دارد و هنر معماری اسلامی را به رخ معماران مسیحی می‌کشد. مسجد سلطان احمد در بخش اروپایی شهر استانبول در منطقه فاتح واقع شده است.
فاصله مسجد سلطان احمد تا تنگه بسفر، حدود ۵۱٫۵ کیلومتر (یک ساعت و ۱۵ دقیقه) و تا میدان تکسیم، حدود ۶٫۷ کیلومتر (نیم ساعت) است. این مسجد با فرودگاه آتاتورک استانبول ۱۹ کیلومتر (۳۴ دقیقه) و فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول، ۶۴ کیلومتر (یک ساعت و ۱۰ دقیقه) فاصله دارد. مسجد سلطان احمد در نزدیکی دیگر جاذبه‌های مهم استانبول مانند کاخ توپکاپی، آب‌انبار باسیلیکا و موزه باستان‌شناسی واقع شده است.
آدرس: ترکیه، استانبول، منطقه فاتح، محله سلطان احمد، خیابان آت میدانی، پلاک ۷۰
تاریخچه مسجد سلطان احمد
سلطان احمد یکم، چهاردهمین پادشاه عثمانی بود که پس از درگذشت پدرش محمد سوم در سن ۱۳ سالگی در ۲۲ دسامبر ۱۶۰۳ میلادی به حکومت رسید و تا هنگام مرگ در ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ میلادی سلطنت داشت. در زمان حکومت احمد یکم، اوضاع سیاسی کشور در وضعیت بدی به سر می‌برد؛ زیرا ترک‌ها در دو جبهه جنگ با امپراتوری هابسبورگ (Habsburg Monarchy) و امپراتوری صفوی درگیر بودند. سلطان احمد یکم با وجود سن پایین، تمام قدرت و درایت خود را به کار گرفت تا قلمرو عثمانیان را حفظ کند. او با امضای یک پیمان با هابسبورگ به جنگ ۱۵ ساله خاتمه داد و ۶ سال بعد نیز معاهده صلحی با امپراتوری صفوی امضا کرد که در آن بخش‌هایی از کشور ایران را به این کشور باز پس داد.
سلطان احمد یکم که در جنگ‌ها قوی ظاهر نشده بود، برای به نمایش گذاشتن صلابت و شکوه سلطنت خود در سال ۱۶۰۹ میلادی تصمیم به ساخت اولین مسجد امپراتوری عثمانی گرفت. جالب است بدانید که تا آن زمان، چه خاندان سلطنتی و چه مردم از ایاصوفیه به‌عنوان مسجد اصلی شهر استفاده می‌کردند. قرار بود مسجد سلطان احمد نمادی از قدرت و اعتبار امپراتوری عثمانی باشد و به همین دلیل انتخاب محل ساخت آن از اهمیت بالایی برخوردار بود.
در نهایت مرکز شهر و محل پیشین کاخ اعظم قسطنطنیه برای ساخت مسجد سلطان احمد انتخاب و ساخت این مسجد درست روبه‌روی ایاصوفیه آغاز شد تا تبدیل به رقیبی جدی برای این بنای مشهور شود. مسجد سلطان احمد از سمت جنوب بر خط افق اشراف دارد و بخش‌های بزرگی از ساحل جنوبی آن بر پایه‌ها و طاق‌های کاخ بزرگ قدیمی استوار است. این مسجد در مقابل ایاصوفیه ساخته شد تا نشان دهد که معماران عثمانی و مسلمان می‌توانند رقبای سرسختی برای اجداد مسیحی خود باشند؛ با این وجود، معمار موفق به ساخت گنبد‌هایی بزرگ‌تر از گنبد عمارت ایا صوفیه نشد و به همین دلیل تلاش کرد تا با تنظیم دقیق موقعیت گنبدها، شبه گنبدها و مناره‌ها جلوه‌ای زیبا خلق کند. ابعاد ساختمان مسجد سلطان احمد علی‌رغم تلاش معمار کوچک‌تر از ابعاد ایاصوفیه شد؛ مساله‌ای که سلطان احمد را بسیار خشمگین کرد.
سلطان احمد یکم دستاوردی در جنگ‌ها و غنایم جنگی نداشت؛ به همین دلیل برای تامین هزینه‌های ساخت مسجد مجبور شد تا برخلاف اجداد و سلاطین پیشین خود از گنجینه‌های امپراتوری و خزانه استفاده کند. استفاده از گنجینه‌های خزانه سبب خشم و انتقاد علمای بسیاری در دوره حکومت سلطان احمد شد و بسیاری از تصمیم‌گیری‌های این سلطان زیر سوال رفت. ساخت این مسجد به حدی برای سلطان احمد مهم بود که گاهی خود به کمک سازندگان می‌رفت . ساختمان مسجد پادشاه احمد در سال ۱۶۱۶ ، یک سال قبل از مرگ سلطان احمد به پایان رسید.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید سلطان احمد یکم پادشاهی دین‌دار بود و اهمیت زیادی به جایگاه اسلام در دربار ترک می‌داد؛ از همین روی در دوران کوتاه پادشاهی خود، فرمان‌های بسیاری برای مرمت آثار مذهبی و ساخت بناهای جدید اسلامی صادر کرد . او در زمان مرگ تنها ۲۷ سال سن داشت و پیکر او به همراه همسر و سه پسرش در بیرون مسجد دفن شده است.
مسجد سلطان احمد در گذشته تنها یک مسجد نبود و مرکز اجتماعی شهر قسطنطنیه به شمار می‌آمد. در این مجموعه در گذشته علاوه بر مسجد، ساختمان‌ها و بخش‌های دیگری چون مدرسه و مکتب، غرفه پادشاهی، حمام ترکی، آب‌نما و وضوخانه، بیمارستان و اتاق‌های اجاره‌ای وجود داشت. آشپزخانه و موقت خانه نیز از دیگر بخش‌های این مجموعه بودند . موقت خانه مکانی بود که ستاره‌شناسان در آن گرد هم جمع می‌شدند و زمان‌های دقیق طلوع و غروب و دیگر اوقات مهم در تقویم اسلامی را به دست می‌آوردند. متاسفانه بسیاری از بخش‌های مجموعه مسجد سلطان احمد از جمله آشپزخانه و موقت خانه بعدها در طی قرن نوزدهم نابود شدند.
مسجد سلطان احمد اولین بار در سال ۱۸۳۷ بازسازی شد و تا به امروز چند بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. آخرین مرمت سقف مسجد سلطان احمد نیز در زمستان ۲۰۲۰ انجام شده است. تاکنون اشخاص مشهور بسیاری همچون بندیکت شانزدهم ، ۲۶۵امین پاپ اعظم و باراک اوباما از مسجد سلطان احمد دیدن کرده‌اند. این مسجد یکی از بزرگترین مساجد ترکیه است و می‌تواند ۱۰ هزار نمازگزار را در خود جای دهد.
مسیر دسترسی مسجد سلطان احمد
اگر هتل و محل اقامت شما در منطقه فاتح قرار دارد، برای دسترسی به مسجد سلطان احمد مشکلی نخواهید داشت؛ زیرا مسیر آسانی پیش روی شما است و مسجد را به‌راحتی پیدا خواهید کرد. اگر در دیگر مناطق استانبول اقامت دارید از شبکه حمل و نقل استانبول مانند تراموا (خط T1، کاباتاش به باغجیلار)، قطار کابلی، مترو، اتوبوس (خط TB1 سلطان احمد – دولما باغچه – سلطان احمد و خط TB2 سلطان احمد – چاملیجا – سلطان احمد)، تاکسی عمومی، تاکسی آنلاین و دولموش استفاده کنید.
بهتر است بدانید که آسان‌ترین راه برای جابه‌جایی بین سلطان احمد و بیوگلو، استفاده از تراموا است؛ زیرا هر پنج دقیقه یک تراموا از ایستگاه خارج می‌شود. برای پرداخت هزینه‌های تراموا نیز مانند مترو می‌توانید از استانبول کارت و بلیط‌های کاغذی استفاده کنید.
اگر در هتل‌های نزدیک میدان تکسیم اقامت دارید، یکی از مسیرهای زیر را برای رسیدن به مسجد سلطان احمد دنبال کنید:
از میدان تکسیم به ایستگاه دانشکده هنر معمار سینان (Fındıklı Mimar Sinan Universitesi) در فاصله ۸۵۰ متری از جنوب شرقی میدان بروید و سوار خط تراموای T1 به‌سمت باغجیلار (Bağcılar) شوید. سپس در ایستگاه سلطان احمد پیاده شوید تا پس از ۲۵۰ متر پیاده‌روی به مسجد سلطان احمد برسید.
در فاصله ۱۵۰ متری میدان تکسیم سوار فونیکولار خط F1 به‌سمت کاباتاش (Kabatas) و در پایانه کاباتاش از قطار پیاده شوید. در این ایستگاه پس از ۸۶ متر پیاده‌روی در ایستگاه کاباتاش سوار خط تراموای T1 و در ایستگاه سلطان احمد پیاده شوید. از اینجا تا مسجد سلطان احمد ۲۵۰ متر فاصله دارید.
در ایستگاه اتوبوس میدان تکسیم سوار اتوبوس‌های خط ۸۹C استانبول به‌سمت باشاک شهیر (Basaksehir) و در ایستگاه یوسف پاشا (Yusufpasa) پیاده شوید. در این ایستگاه پس از ۱۱۰ متر پیاده‌روی به ایستگاه تراموای یوسف پاشا بروید و سوار قطارهای خط تراموای T1 به‌سمت کاباتاش شوید. مشابه قبل در ایستگاه سلطان احمد پیاده شوید و با ۲۵۰ متر پیاده‌روی به مسجد آبی بروید.
در میدان تکسیم سوار مترو خط M2 به‌سمت ینی‌کاپی (Yenikapı) و در ایستگاه وزنه جیلر (Vezneciler) پیاده شوید. از اینجا ۳۰۰ متر پیاده‌روی کنید و به ایستگاه تراموا لاله‌لی (Laleli) بروید. در این ایستگاه سوار تراموای T1 و در ایستگاه سلطان احمد پیاده شوید. مشابه قبل با ۲۵۰ متر پیاده‌روی به مسجد خواهید رسید.
معماری مسجد سلطان احمد
مسجد آبی با گنبدهای آبشاری، تقارن دقیق و طاق‌های پی در پی، مناره‌ها و کاشی‌های آبی درون مسجد نقطه اوج معماری عثمانی به شمار می‌آید. طراحی خاص و منحصربه‌فرد این مسجد به‌صورت ترکیبی صورت گرفته است و با یک نگاه می‌توان دریافت که علاوه بر وجود عناصر معماری سنتی اسلامی از طراحی بنایی بیزانسی مانند ایاصوفیه نیز الهام گرفته شده است. مسجد سلطان احمد به عنوان چشمگیر ترین مسجد تاریخی کشور ترکیه و آخرین مسجد بزرگ دوره کلاسیک شناخته می‌شود.
نام «سدفکار آقا محمد بیچاکچو» (Sedefkar Mehmed Agha Biçakçiu) (۱۵۴۰-۱۶۱۷) به‌عنوان معمار عثمانی مسجد سلطان احمد در تاریخ ثبت شده است. او اصالت آلبانیایی داشت. این معمار با بناهای خود در تاریخ استانبول بسیار تاثیرگذار بود؛ به‌طوری که نام میدانی که مسجد سلطان احمد در آن قرار دارد را «سلطان احمد» گذاشتند . این مسجد را می‌توان نقطه اوج آثار این معمار دانست. «محمد آقا» آخرین شاگرد معمار سینان بود و رسالت خود را با افزودن سبک معماری درخشان و رنگارنگ به ایده‌های هنرمندانه استادش انجام داد. معمار سینان یکی از برترین معمارهای دوره عثمانی و خالق بناهایی چون کاخ توپکاپی ، مسجد سلیمانیه ، حمام خرم سلطان ایا صوفیه و غیره بود.
مسجد سلطان احمد دارای پنج گنبد اصلی، ۶ مناره و هشت گنبد فرعی است و طرح نهایی آن ، اوج دو قرن توسعه مسجد عثمانی را به ما نشان می‌دهد. در نگاه اول پنج گنبد اصلی آن به نظر می‌آیند که یکی بزرگ‌تر از بقیه است و با ارتفاع ۳۴ متر درست در مرکز قرار گرفته است. چهار گنبد کوچک‌تر در اطراف گنبد مرکزی قرار دارند و درمجموع شکلی آبشار گونه به بنا می‌دهند.
پلان مسجد سلطان احمد
مسجد سلطان احمد از نمازخانه بزرگی تشکیل شده که در زیر یک گنبد واحد و یک صحن باز در شمال غربی یک‌پارچه شده است. محوطه بیرونی که با دیوار سنگی با پنجره‌ها محصور شده، از هر طرف به‌جز قبله، اطراف مسجد و بارگاه را فرا گرفته است. هرچه به‌سمت تنگه بسفر پیش بروید، ارتفاع به‌شدت در سمت دیوار قبله کاهش می‌یابد؛ جایی که یک تراس جداگانه و یک غرفه سلطنتی در یک زیرزمین ساخته شده است.
تراس قبله متشکل از یک باغ د یوارکشی شده داخلی و یک فضای خارجی است که در گذشته اتاق‌هایی برای اجاره کردن در آن وجود داشت. این تراس دارای یک ورودی در هر دو طرف با گذرگاه‌های منتهی به خیابان بازار (آراستا) و محله پایین آن است. در سال ۱۹۱۲ یک آتش‌سوزی در این منطقه رخ داد که بعدها منجر به بازسازی خیابان بازار شد؛ فضای خارجی این تراس هم‌اکنون به‌عنوان پارکینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. صحن مسجد از زمین‌های اطراف بالاتر است و از طریق سه ورودی با پله‌های به‌سمت بالا می‌توان به آن راه یافت.
مصالح به کار رفته در مسجد سلطان احمد
در ساخت مسجد عظیم و باشکوه سلطان احمد از مصالح و سنگ‌های مختلفی از جمله سنگ سماق، گرانیت قرمز، مرمر، سنگ بِرش و ... استفاده شده است. دیوارهای مسجد آبی با استفاده از سنگی به نام mold stone ساخته شدند؛ زیرا این سنگ سبک است و به‌راحتی فرآوری می‌شود. این سنگ‌ها را با کشتی به ساحل بسفر در «آهیرکاپی» (Ahirkapı) می‌آوردند و سپس با کالسکه و اسب به محل ساخت مسجد می‌بردند. مرمر سفید از جزیره مرمره ترکیه، سنگ سماق قرمز را از منطقه «میحلیجیک» (Mihalıccık) استان آناتولی و سرب را از اسکوپیه (پایتخت امروزی جمهوری مقدونیه) به استانبول آوردند تا از آن‌ها برای ساخت گنبد مسجد سلطان احمد استفاده کنند.
بخش‌های مختلف مسجد سلطان احمد
ورودی‌های مجموعه سلطان احمد
مسجد سلطان احمد چند ورودی دارد که اصلی‌ترین ورودی آن در قسمت شمال غربی مسجد قرار دارد. اگر قصد دارید از این ورودی به مسجد بروید، دنبال ردیفی از زنجیرهای آهنی در بالای ورودی بگردید. تنها فردی که اجازه داشت سوار بر اسب وارد مسجد سلطان احمد شود، خود سلطان احمد اول بود؛ البته جایگاه امپراتوری ، آداب ورود به مسجد و خانه خدا را تغییر نمی‌داد و معمارهای مسجد آبی این زنجیرهای آویزان و آهنی را در قسمت ورودی تعبیه کرده بودند تا سلطان در زمان ورود به مسجد سر خم کند و با تواضع وارد مسجد خدا شود. ورودی اصلی مسجد آبی با عظمت نفس‌گیر و مقرنس کاری‌های جذاب طاق ورودی چشم‌ها را مبهوت خود می‌کند . پس از عبور از میان گذرگاه باریک و باشکوه مسجد و طاق بلند به حیاط مسجد سلطان احمد می‌رسید.
اگر قصد دارید از میدان سلطان احمد (هیپودروم سابق) به مسجد سلطان احمد بروید، سه ورودی مختلف پیش روی شما قرار دارد. دو دروازه جانبی میدان سلطان احمد دارای سردرهایی باشکوه هستند. به‌غیر از این چهار ورودی ، سه درب دیگر در امتداد دیوار شمال شرقی مجموعه سلطان احمد تعبیه شده است. شمالی‌ترین درب بخش شمال شرقی شما را به‌سمت مدرسه قرآنی و مقبره سلطان احمد هدایت می‌کند. این دروازه سوم از بیرون به دیوار محوطه نزدیک است.
دو درب دیگر شمال شرقی مجموعه سلطان احمد به مکان دارالفنون ، اولین دانشگاه عثمانی راه دارند؛ دانشگاهی که در سال ۱۸۵۴ توسط معمار «فوساتی» (Fossati) ساخته شد. این بنا در سال ۱۸۷۶ توسط پارلمان عثمانی و بعداها توسط وزارت دادگستری تصرف و در سال ۱۹۳۳ در آتش‌سوزی ویران شد. امروزه نیز از مکان آن به‌عنوان یک پارک عمومی نگهداری می‌شود.
حیاط مسجد
یک آب‌خوری ۶ ضلعی و مسقف در میانه حیاط مسجد قرار دارد که از ۶ ستون مرمر ساخته شده است و پیش از هر چیزی توجه را به سمت خود جلب می‌کند. این آب‌خوری در گذشته یک سقف گنبدی با طاقی حکاکی شده داشت؛ اما اخیرا آن را با گنبدی ساده و کوچک‌تر تعویض کرده‌اند و امروزه دیگر آبی در این آب‌خوری وجود ندارد. در جلوی آب‌خوری دمی درنگ کنید و به دورتادور حیاط بنگرید.
سراسر حیاط مسجد سلطان احمد با رواق‌هایی هم‌شکل و ۲۶ ستون احاطه شده است؛ رواق‌هایی که بر بالای هرکدام گنبدی قرار دارد. اگر کمی بیشتر دقت کنید متوجه خواهید شد که رواق‌ها و گنبدهای بخش متصل به مسجد و ضلع چهارم، کمی مرتفع‌تر و عریض‌تر هستند. ستون‌های طاق و رواق از سنگ مرمر و همچنین سنگ آذرین تراشیده شده‌اند و کف آن نیز با کاشی‌های مرمر سنگ فرش شده است. شیرهای آب و وضوخانه‌ها نیز در دو طرف حیاط مسجد قرار دارند.
حیاط مسجد دارای دو ردیف پنجره‌های روی هم (مستطیل شکل در زیر و قوسی در بالا) است که در فواصل منظم در هر سه نما قرار گرفته‌اند و بالای آن‌ها نرده‌ای از سنگ مرمر وجود دارد. یک راهروی دوطبقه نیز در امتداد محوطه بیرونی قرار دارد که در سطح زیرزمین آن شیرهای آب برای وضو گرفتن دیده می‌شود. این راهروی باریک که دارای سقفی شیب‌دار در سطح پنجره‌های صحن فوقانی است، در مقیاس بزرگ‌تری ادامه یافته است و از دو طرف به نمازخانه می‌پیوندد؛ جایی که سقف آن با گنبدها و طاق‌های بشکه‌ای شکل پوشیده شده است.
مناره‌های مسجد آبی
مسجد سلطان احمد طرح مکعبی شکل دارد. چهار مناره این مسجد در چهار گوشه بنا قرار دارند و دو مناره دیگر در میان آن‌ها دیده می‌شود. هر یک از مناره‌های اطراف گنبد مسجد، ستونی و مدادی شکل هستند و سه بالکن (Serefe) دارند؛ البته این موضوع درباره مناره‌های انتهای حیاط صدق نمی‌کند و روی این دو مناره تنها دو بالکن دیده می‌شوند. دلیل کم بودن تعداد بالکن‌ها در این دو مناره ساده است . موذن مسجد در گذشته مجبور بود روزی پنج بار از این مناره‌ها بالا و پایین برود و به این ترتیب ، کاهش تعداد بالکن‌ها ، کار او را آ سان تر می‌کرد.
امروزه دیگر برای اذان گفتن، فردی از این پله‌ها استفاده نمی‌کند و یک سیستم صوتی عمومی و باکیفیت جایگزین موذن شده است؛ سیستمی که نوای آن در بخش‌های قدیمی و تاریخی شهر شنیده و توسط مساجد دیگر در نزدیکی منعکس می‌شود. جمعیت زیادی از ترک‌ها و گردشگران هنگام غروب خورشید در پارک رو به مسجد جمع می‌شوند تا صدای اذان را بشنوند؛ در زمان غروب خورشید، مسجد سلطان احمد توسط نورافکن‌های رنگی روشن می‌شود و چشم‌اندازی خلق می‌کند که امکان ندارد از یاد ببرید.
شبستان مسجد آبی
ورودی اصلی نمازخانه از حیاط است و دو ورودی فرعی دارد. ورودی اصلی با گنبد رواق مرتفع مرکزی برجسته شده است که تابلوی قرآنی مرمری بر بلندای خود دارد. نمازخانه مستطیلی شکل، جادار و دارای فضایی باز است. شبستان مسجد سلطان احمد یکی زیباترین و با شکوه‌ترین بخش‌های این مجموعه است. در شبستان به هر سمتی که بنگرید با حجمی از رنگ‌ها و طرح‌های مختلف روبه‌رو می‌شوید که تمیز دادن آن‌ها از یکدیگر کاری مشکل است.
بخش پایینی ستون‌های شبستان مسجد آبی با کاشی‌های سنتی و طرح و نگارهای ویژه ترکی تزئین شده‌اند؛ کاشی‌های دست‌سازی که شمار آن‌ها به حدود ۲۳ هزار می‌رسد (طبق شمارش در بازسازی سال ۲۰۱۴) و بیش از ۵۰ طرح مختلف از گل لاله در آن‌ها دیده می‌شود. از پایین که به سمت بالا بروید، ابتدا کاشی‌های سنتی و کم نقش و نگار را خواهید دید و به‌ترتیب با کاشی‌های جدیدتر و پرزرق‌وبرق روبه‌رو خواهید شد که طرح‌هایی شلوغ‌تر دارند و طرح گل‌ها، میوه‌ها و درختان سرو در میان آن‌ها به چشم می‌خورند. رنگ آبی در کاشی‌های بالاتر به وضوح دیده می‌شود.
پنجره‌های رنگی و سقف باشکوه
اگر در وسط شبستان مسجد سلطان احمد بایستید و به آرامی بچرخید، ۲۶۰ پنجره ارسی و رنگارنگ را خواهید دید؛ پنجره‌هایی که نور داخل شبستان را به‌خوبی تامین می‌کنند. ارسی نوعی پنجره مشبک است که درب آن با بالا و پایین رفتن باز و بسته می‌شود . ساخت ارسی‌ها در ایوان‌ها ، کوشک‌ها و رواق‌های ساختمان های ایرانی و ا سلامی رایج است.
در هر نیم طاق مسجد، پنج پنجره دیده می‌شود که برخی از آن‌ها شیشه ندارند و تنها به‌شکل پنجره ساخته شده‌اند. به شما پیشنهاد می‌کنیم که بنشینید و به سقف مسجد نگاهی بیندازید. در سقف مسجد گنبدی در وسط و چهار نیم‌گنبد در اطراف به چشم می‌خورند. تزیینات گنبد وسطی کاملا متمایز است و پایین آن نواری آبی رنگ و جذاب دیده می‌شود. گنبد روی بخش سه گوشی قرار دارد که وزن آن روی چهار پایه عظیم یا «پای فیل» است. نیم گنبدها با تکیه‌گاه‌هایی در دو طرف مهاربندی و با سقف‌های شیب‌دار و برجک‌های گنبدی شکل محکم شده‌اند. این آرایش ساختاری فضای داخلی بازی را فراهم می‌کند و جلوه‌ای از گنبدهای آبشاری را در نمای بیرونی نمایش می‌گذارد. این ترکیب به چهار گوشه ختم می‌شود؛ جایی که گنبدهای کوچک تکی ، جانشینی هرمی را تکمیل می‌کنند.
هر نیم‌گنبد دارای ۱۴ پنجره است و گنبد اصلی نیز به‌تنهایی ۲۸ پنجره در دورتادور خود دارد. جالب است بدانید شیشه‌های رنگی پنجره‌ها هدیه‌ای از رییس دولت جمهوری ونیز به سلطان احمد اول بود؛ البته تا به امروز، بسیاری از آن‌ها با نمونه‌های جدید و کم ارزش جایگزین شده‌اند. جمهوری ونیز، نام حکومتی ایتالیایی بود که در طی قرن هشتم تا هجدهم بر شرق ایتالیا، بخش‌هایی از یونان و بالکان حکومت می‌کرد. این جمهوری بعدها در طی جنگی با امپراتوری اتریش از بین رفت و سرزمین‌های آن به بخشی از خاک ایتالیا و اتریش بدل شد.
کاشی‌کاری و شیشه‌های رنگی
با کمی توجه به بخش‌های بالایی مسجد، شکل‌های هندسی و دایر هایی به رنگ قرمز روشن و آبی را خواهید دید که بیشتر آن‌ها اصیل و بدیع نیستند. بخش متمایز و چشمگیر کاشی‌های مسجد سلطان احمد ، درست از میانه سازه به چشم می‌خورد؛ نقطه‌ای که شما را مبهوت خود خواهد کرد. تکرار هماهنگ و موزون طرح‌ها و رنگ‌های کاشی‌های ایزنیکی (نیقیه‌ای)، شکوه فوق‌العاده‌ای به فضای درونی مسجد داده‌اند و طیفی از رنگ‌های درخشان و زیبایی چون آبی، فیروزه‌ای و سبز را به نمایش می‌گذارند.
ایزنیک در گذشته مرکز سفالگری سرزمین آناتولی و ترکیه قدیم بود و مردم آن در تکنیک و نقش و نگار کاشی‌کاری مهارت خاصی داشتند. هزینه هر کاشی و درمجموع کاشی‌های مسجد سلطان احمد بسیار هنگفت بود. سلطان احمد که بودجه محدودی داشت، فرمان داد تا هزینه هر کاشی را صرف‌نظر از زمان تهیه، یکسان حساب کنند. این فرمان ناعادلانه باعث شد تا کیفیت کاشی‌های تولید شده به مرور زمان کاهش یابد؛ زیرا نرخ کاشی‌های باکیفیت در طول زمان متغیر بود.
روی کاشی‌های آبی، طرح‌هایی سنتی از جمله درخت سرو، گل لاله، رز و میوه‌های مختلف دیده می‌شوند که ترکیبی نمادین از بهشت برین هستند. جالب است بدانید که استفاده از این طرح‌ها در کاشی کاری های مسجد آبی به دستور رسمی سلطان احمد اول انجام شد و این اولین باری بود که چنین تزیینات باشکوه و مفصلی در مسجدی با معماری عثمانی به کار می‌رفت.
محراب مسجد
محراب مسجد یکی از مهم ترین بخش‌های درون مسجد سلطان احمد است؛ محرابی که به زیبایی از مرمر سفید تراشیده شده است و در قسمت بالای آن طاقچه‌هایی پی در پی و آبشاری دیده می‌شود. در بالای محراب دو تابلو سبز رنگ وجود دارند که روی آن نوشته‌هایی طلایی رنگ به چشم می‌خورد. در اطراف محراب مسجد نیز پنجره‌های رنگی بسیاری وجود دارند. با کمی دقت متوجه خواهید شد که دیوارهای اطراف پنجره‌ها مرمر نیستند و با کاشی‌های پر نقش و نگار پوشانده شده‌اند.
در سمت راست محراب ، یک منبر بلند با تزئیناتی کم‌نظیر وجود دارد که نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند. کافی است کمی عقب بروید تا انتهای طلایی و هرمی شکل بالای آن را ببینید. امام جماعت مسجد برای سخنرانی و خواندن خطبه‌ها بالای این منبر می‌رود. منبر مسجد سلطان احمد به‌گونه‌ای طراحی شده است که در شلوغ‌ترین ساعت‌ها نیز تمام افراد بتوانند امام جماعت را ببینند و سخنان وی را بشنوند.
لوسترهای مسجد
لوسترهای شمعدانی بزرگ در کنار پنجره‌ها نقش مهمی در روشن کردن فضای مسجد سلطان احمد بازی می‌کنند. نکته جالب توجه درباره این لوسترها در گذشته این بود که روی آن‌ها تخم‌های شترمرغ می‌گذاشتند؛ زیرا تخم شترمرغ دافع عنکبوت است و از بسته شدن تار عنکبوت جلوگیری می‌کند. تخم‌های شترمرغ خود در کاسه‌هایی شیشه‌ای و مجلل نگهداری می‌شدند. شیشه لامپ‌ها و شمعدان‌های لوسترها نیز مزین به جواهرات،طلا و نگین‌های ارزشمندی بود که بیشتر آن‌ها در طول زمان به غارت رفتند یا برای نگهداری در موزه‌ها جابه‌جا شدند.
خوشنویسی‌ها
خوشنویسی‌ها در نقاط مختلف مسجد آبی از کاشی‌ها گرفته تا حاشیه پنجره‌های قدی مسجد دیده می‌شوند؛ خوشنویسی‌هایی از آیات قرآن که توسط سید کاظم گبری، یکی از بهترین خوشنویسان قرن هفدهم خلق شده‌اند. به‌علاوه لوح‌هایی نیز روی دیوارهای مسجد سلطان احمد به چشم می‌خورند که مزین به آیات قرآن مجید و اسامی سلاطین عثمانی هستند. این آثار هنری زیبا همگی در قرن هفدهم خلق و در مسجد نصب شدند؛ اما در سال‌های بعدی مورد بازسازی قرار گرفتند.
کف مسجد
کف مسجد آبی با فرش‌های بزرگ و اهدایی پوشانده شده است. این فرش‌ها در طول زمان‌های مشخص با فرش‌هایی نو جایگزین می‌شوند.
غرفه پادشاهی
غرفه پادشاهی در گوشه جنوب شرقی مسجد سلطان احمد واقع شده بود. این بخش از این مجموعه یک درب ورودی جداگانه نیز داشت که با یک سطح شیب‌دار، ورود سلطان به‌همراه اسبش را ممکن می‌ساخت. این سطح شیب‌دار به یک ایوان متصل بود که به تنگه بسفر اشراف داشت و در هر طرف آن، یک اتاق دیده می‌شد. این عمارت مخصوص استراحت و عبادت سلطان بود؛ سلطان احمد ۱۰ روز آخر ماه رمضان را در این عمارت به دعا و عبادت مشغول می‌شد و تا روز عید فطر در این عمارت باقی می‌ماند.
ساخت چنین غرفه‌ای در معماری عثمانی سابقه نداشت و این بخش یکی از دیگر بخش‌های متمایز مسجد آبی به شمار می‌آید. در این غرفه یک طاق سرپوشیده و دو اتاق استراحت کوچک وجود دارند. در طبقه بالای آن نیز لژ سلطان به چشم می‌خورد که راه دسترسی به آن از طریق همان طاق سرپوشیده است.
بخشی از نفیس‌ترین کاشی‌های مسجد آبی در غرفه پادشاهی دیده می‌شود. چهارچوب این غرفه با ۱۰ ستون مرمر احاطه شده است و یک محراب مخصوص در آن وجود دارد؛ محرابی که مزین به کنده‌کاری‌ها، تزئین‌های یشمی و ۱۰۰ آیه قرآن طلاکاری شده در اطراف آن است . طرح کاشی های دیوار مشابه دیگر بخش‌های مسجد آبی است ؛ با این تفاوت که جنس آن‌ها طلا است.
غرفه پادشاهی در طی شورش سال ۱۸۲۶ استانبول، مقر فرماندهی عملیات ضدشورش بود. این شورش توسط جان‌نثارهای امپراتوری عثمانی (Janissaries) شکل گرفت؛ آن‌ها که از واحدهای ویژه ارتش این سلطنت محسوب می‌شدند در واقع فرزندان به گروگان گرفته شده خانواده‌های مسیحی بودند که در دوران کودکی به اجبار به مسلمانان و ترک‌ها سپرده شده بودند. در نهایت جمعیت زیادی از آن‌ها به دستور امپراطور کشته شدند.
مدرسه ابتدایی تاریخی
مدرسه ابتدایی تاریخی مجموعه مسجد سلطان احمد (Sıbyan Mektebi) به‌عنوان «مرکز اطلاعات مسجد» استفاده می‌شود. این بخش در مجاورت دیوار بیرونی مسجد در سمت ایاصوفیه قرار دارد و معمولا در آن یک ارائه رایگان در مورد مسجد آبی و اسلام به‌طور کلی به بازدیدکنندگان ارائه می‌شود.
چرا مسجد سلطان احمد ۶ مناره دارد؟
بیشتر مسجدها دو یا نهایتا چهار مناره دارند؛ اما مسجد سلطان احمد دارای ۶ مناره است. گفته می‌شود که دلیل ساخت این ۶ مناره در واقع یک سوءتفاهم بین معمار این مجموعه و سلطان احمد اول بوده است. واژه آلتین (Altin) در ترکی به‌معنای طلایی است و کلمه ترکی آلتی (Alti) نیز بیانگر عدد ۶ است. از قرار سلطان احمد به معمار دستور ساخت مناره‌هایی طلایی (Altin) می‌دهد؛ اما معمار اشتباه متوجه می‌شود و به‌جای مناره‌های طلایی، مسجدی با ۶ مناره بنا می‌کند.
در حال حاضر تنها دو مسجد با ۶ مناره در ترکیه وجود دارند که یکی از آن‌ها مسجد سلطان احمد و دیگری «مسجد سابانچی» (Sabancı Mosque) در آدانا است. پس از ساخت مسجد آبی، سلطان احمد با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد؛ زیرا تا آن زمان مسجدالحرام در مکه، تنها مسجدی بود که ۶ مناره داشت. سلطان احمد برای حل این مشکل فرمان داد تا با هزینه پادشاه یک مناره جدید برای مسجدالحرام ساخته شود تا این مسجد مناره‌های بیشتری از سلطان احمد داشته باشد. وی با این کار جایگاه مسجدالحرام به‌عنوان مهم‌ترین مسجد مسلمانان را حفظ کرد. لازم به ذکر است که عده‌ای صحت تاریخی این مساله را قبول ندارند و می‌گویند که مسجدالحرام قبل از این اتفاقات هم هفت مناره داشته است.
چرا به مسجد سلطان احمد مسجد آبی می گویند؟
گنبد مرکزی مسجد سلطان احمد همانند آبشاری بزرگ به پایین سرازیر شده است؛ اما این مسجد اصلا آبی رنگ نیست؛ پس چرا به آن مسجد آبی یا مسجد کبود می‌گویند؟ دلیل این نامگذاری به کاشی‌های زیبای آبی‌رنگی بازمی‌گردد که بیشتر نمای قسمت‌های داخلی و بالای مسجد را پوشش داده‌اند. پس در واقع نام مسجد آبی هیچ ربطی به‌ظاهر بیرونی مسجد ندارد.
طبق یک روایت دیگر در باب این نامگذاری گفته می‌شود که سال‌ها پیش، زمانی که ملوانان حاضر در کشتی به تنگه بسفر نزدیک می شدند، انعکاس آب را روی مسجد می‌دیدند و بنابراین آن را مسجد آبی نامیدند. امروزه دیدن چنین چشم‌اندازی امکان‌پذیر نیست؛ زیرا ساختمان‌های بلند و جدیدی میان مسجد سلطان احمد و حاشیه بسفر ساخته شده‌اند.